Analiza rynku usług laboratoryjnych w Polsce wykazała, że w długofalowej perspektywie branża będzie się rozwijała. Liczba medycznych laboratoriów diagnostycznych w Polsce rośnie. 60% laboratoriów analitycznych stanowią laboratoria prywatne. Coraz bardziej powszechnym zjawiskiem jest outsourcing, gdzie laboratorium zewnętrzne wykonuje całość lub część badań.

Analiza rynku usług laboratoryjnych w Polsce

Liczba medycznych laboratoriów diagnostycznych jedno- i wielospecjalistycznych w Polsce rośnie. Według Krajowej Izby Diagnostów Laboratoryjnych jest ich obecnie w Polsce 2734. Najwięcej znajduje się w województwie mazowieckim (435), a najmniej w lubuskim (56). Rynek usług laboratoryjnych jest zdominowany przez małe i średnie pracownie diagnostyczne. Dane Centralnego Ośrodka Badania Jakości w Diagnostyce Laboratoryjnej z 2017 r. podają, że 26% laboratoriów to zakłady małe (1-3 pracowników fachowych), 65%  – zakłady średnie (4-24 pracowników fachowych), 9% – zakłady duże (powyżej 25 pracowników fachowych). Na 10 tys. mieszkańców przypadają średnio 3 laboratoria. 

W 2019 r. prawo wykonywania zawodu posiadało ponad 16 tys. diagnostów laboratoryjnych. Natomiast w porównaniu z rokiem poprzednim odnotowany został wzrost liczby uprawnionych do wykonywania tego zawodu (wzrost o 2,2 %). W placówkach ochrony zdrowia NFZ na koniec 2019 r. pracowało 10446 diagnostów laboratoryjnych. W Polsce zawód ten jest jednym z najsilniej sfeminizowanych zawodów, podobnie jak zawody położnych, pielęgniarek oraz farmaceutów.  

Według raportu PMR z 2020 r. wartość rynku usług diagnostyki laboratoryjnej w Polsce wyniosła w 2019 r. blisko 7 mld zł (segment publiczny i prywatny łącznie), co stanowiło wzrost około 5% rok do roku. 

Liczba badań diagnostycznych

Trudno oszacować liczbę badań diagnostycznych wykonywanych w Polsce, a tym samym porównać ją z liczbami w innych krajach, ponieważ nie istnieją żadne statystyki na ten temat. Jak podaje Maciej Szmitkowski, „Jedyną informacją są dane Europejskiego Zrzeszenia Producentów Materiałów do Diagnostyki in vitro (European Diagnostic Manufacturers Association, EDMA), według którego znajdujemy się w Europie na siódmym miejscu od końca, wydając na badania laboratoryjne jednego obywatela kwotę 8 euro rocznie. Przeganiają nas w tym względzie Litwa, Łotwa, Estonia czy Słowacja, nie mówiąc o Czechach, które wydają na diagnostykę ponad 14 euro na osobę. Europejska wartość średnia to około 20 euro, a najlepsi wydają aż 45 euro (Szwajcaria)”. 

Diagnostyka w czasach panemii COVID-19

Czasy pandemii COVID-19 to trudny okres dla całej gospodarki. Pandemia wpłynęła także na rynek usług laboratoryjnych. Już po pierwszym kwartale 2020 r. w raporcie PMR przewidywano, że „liczba wykonywanych badań zmniejszy się m.in. ze względu na przejście placówek ambulatoryjnych w tryb telemedycyny, wstrzymanie przyjęć planowych w szpitalach czy też wstrzymanie przez niektóre laboratoria wykonywania badań komercyjnych”. Nawet przeprowadzanie testów diagnostycznych w kierunku koronawirusa nie równoważy negatywnych skutków pandemii dla rynku diagnostyki laboratoryjnej. Spośród 2734 medycznych laboratoriów diagnostycznych testy na COVID-19 przeprowadza zaledwie 309 (stan na 2.04.2021 r. wg. danych Ministerstwa Zdrowia).  

Jednak przewiduje się, że w długofalowej perspektywie zapotrzebowanie na usługi diagnostyczne znacząco wzrośnie. Wpływ na to będzie mieć rosnąca świadomość społeczeństwa co do ogromnej roli badań diagnostycznych zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu wszelkich chorób (także wirusowych czy cywilizacyjnych). 

W opinii przedstawicieli Krajowej Rady Diagnostów Laboratoryjnych jest to jednak nadal segment niedofinansowany, co widać szczególnie w obszarze kadr i organizacji laboratoriów w Polsce (braki kadrowe i niskie wynagrodzenia). Eksperci zwracają także uwagę na deficyt nowoczesnej diagnostyki mikrobiologicznej oraz słabe wyposażenie laboratoriów z obszaru biologii molekularnej. 

Outsourcing medycznych usług diagnostycznych

Od kilku lat występuje trend spadkowy udziału laboratoriów publicznych w całkowitej liczbie laboratoriów. Z analizy przeprowadzonej przez PMR w 2018 r. wynika, że 60% laboratoriów analitycznych w Polsce stanowią laboratoria prywatne. Eksperci twierdzą, że podział własnościowy laboratoriów ciągle się zmienia, ponieważ laboratoria przejmowane są przez kapitał prywatny, szczególnie przez kapitał zagraniczny, który w 2017 r. posiadał w lecznictwie otwartym ok. 50% laboratoriów, a w szpitalach 25%.  

Coraz częściej szpitale przekazują obsługę diagnostyki laboratoryjnej podmiotom zewnętrznym. Jak wynika z analizy PMR z 2018 r., w ponad 200 szpitalach w Polsce laboratorium prowadziła firma zewnętrzna. „Outsourcing jest zjawiskiem bardziej powszechnym wśród szpitali niepublicznych niż publicznych. Spośród szpitali posiadających laboratorium około 40% szpitali niepublicznych posiada laboratorium prowadzone na zasadzie outsourcingu. Z analizy PMR wynika ponadto, że outsourcing jest najbardziej popularny w grupie szpitali posiadających 101-250 łóżek”.