Aktualnie Polska jest w pierwszej trójce największych producentów mleka i śmietany w Unii Europejskiej – za Niemcami i Francją. Należymy również do czołówki światowych producentów serów i twarogów, przed nami są tylko USA, Niemcy, Francja, Włochy i Niderlandy. Według GUS wartość polskiej produkcji sprzedanych wyrobów mleczarskich w 2021 r. wyniosła 37 194 895,8, z czego mleko i przetwory mleczne to 35 286 323,8 (w tys. zł.). Głównymi wyrobami tego sektora spożywczego są sery twarogowe (51% udziału) oraz sery podpuszczkowe dojrzewające (37%).

Podobnie jak w innych gałęziach przemysłu spożywczego, rynek mleka i wyrobów mlecznych także reaguje na aktualną sytuację geopolityczną. Wyraźnie jest to widoczne min w statystykach cenowych, ponieważ od początku br. ceny skupu mleka w Polsce dynamicznie rosły. Jak podaje Zintegrowany System Rolniczej Informacji Rynkowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, na początku września br. cena sprzedaży netto mleka spożywczego UHT (3,2%. tłuszczu) wyniosła średnio 3,17 zł/kg. Jest to wzrost o 2% więcej niż miesiąc wcześniej oraz o 42,5% więcej niż w analogicznym okresie roku 2021. Jednocześnie analitycy o PKO BP oszacowali, iż zysk branży przetwórstwa mleka w pierwszej połowie 2022 r. zwiększył się 3,6 – krotnie w relacji rocznej. Największą dynamikę cen zaobserwowano w przypadku masła, tutaj wzrost cen wyniósł o ponad 58%  w stosunku do roku poprzedniego oraz odtłuszczonego mleka w proszku – 56%.

Liderzy rynku

W czołówce polskich producentów wyrobów mleczarskich znajdują się kolejno: Grupa Mlekovita (będąca również liderem tej branży w całej Europie Środkowo-Wschodniej), Grupa Polmlek, Mlekpol SM, Piątnica OSM oraz Łowicz OSM. W ofercie polskich producentów nie brakuje  produktów, które cechuje gwarantowany, niezmienny smak oraz jakość. Do rejestru Chronionych Nazw Pochodzenia i Chronionych Oznaczeń Geograficznych zostały wpisane: Bryndza podhalańska, Oscypek, Redykołka, Wielkopolski ser smażony, Ser koryciński swojski.

Polski rynek przetwórstwa mlecznego na tle Unii Europejskiej

W lipcu 2022 polscy producenci wyprodukowali o 5,8% więcej surowego mleka niż w analogicznym miesiącu poprzedniego roku, co stanowi największy wzrost produkcji wśród wszystkich państw unijnych. Jednocześnie analitycy wskazują, iż na skutek rosnących cen
wartość polskiego eksportu produktów mleczarskich coraz szybciej rośnie. W drugim kwartale br. eksport zwiększył się o 50 proc. r/r wobec +41 proc. r/r w I kwartale 2022 r. Najszybsze tempo utrzymuje się w przypadku polskiego eksportu masła (+48% r w drugim
kwartale 2022 i +63% w pierwszym kwartale 2022).

Głównymi kierunkami eksportu produktów mlecznych z Polski w 2021 r. były kraje: Niemcy (19% wartości), Czechy (7%), Włochy (5%) i Niderlandy (5%), Wielka Brytania (5%), Chiny (5%) i Algieria (4%).

Dzisiejsze zagrożenia dla rynku mleka

Aktualna sytuacja rynkowa polskiego przetwórstwa mlecznego nie jest jednak wolna od zagrożeń, ponieważ istnieje wiele czynników, które mogą ją zakłócić. Jednym z nich jest rosyjska agresja na Ukrainie, która z pewnością ograniczy tempo sprzedaży. Ukraina jest dla
Polski ważnym partnerem handlowym, ponieważ 11% naszego eksportu serów i twarogów w 2021 r. odbyło się właśnie w tym kierunku.
Wśród innych czynników mających wpływ na rynek mleka wymienia się również stale rosnącą inflację (która może oddziaływać na spadek spożycia produktów mleczarskich) oraz zwiększające się koszty nośników energii – gazu i energii elektrycznej. Natomiast, jak podaje
prezes Związku Polskich Przetwórców Mleka – Marcin Hydzik, w przypadku ograniczenia dostaw energii do zakładów, trwających dłużej niż 2-3 dni, istnieje duże ryzyko wystąpienia poważnej sytuacji kryzysowej.

Trendy na rynku mleka

Producenci branży mleczarskiej odpowiadają na potrzeby konsumentów Powszechnie uważa się, iż zawirowania gospodarcze czy polityczne nie staną się dla rynku przetworów mlecznych poważnym zagrożeniem, ze względu na jego stabilną pozycję wśród produktów spożywczych. Jest ona ugruntowana przekonaniem konsumentów o tym, że przetwory mleczne pomagają zapobiegać wielu chorobom, zwiększają odporność, mają działanie probiotyczne, jak również odgrywają bardzo ważną rolę w profilaktyce wielu chorób. Mimo to, podobnie jak w niemal każdej dziedzinie naszego życia, również tutaj zmieniają się niektóre preferencje i oczekiwania konsumentów. Jak reagują na nie producenci?

1. Umieszczają na swoich produktach symbol niebieskiej kropli z białym listkiem, oznaczający „Czystą etykietę”. Klienci coraz częściej zwracają uwagę na listę składników i wartości odżywczych, kraj pochodzenia produktu oraz proces produkcji.
2. Stale urozmaicają szeroką gamę smaków wśród swoich produktów, np. serków do smarowania, jogurtów, deserów, a nawet mleka.
3. Tworzą linie produktów o obniżonej alergiczności.
4. Wykazują proekologiczne działanie, zarówno poprzez sposób pozyskiwania surowca, jak i opakowań, odpowiadając tym samym na potrzeby konsumentów stawiających na żywność naturalną.
5. Coraz częściej umieszczają na opakowaniach różnego typu symbole posiadanych certyfikatów i zaświadczeń, zwracające uwagę na ich pozytywny wkład w ochronę środowiska i zmniejszenie śladu węglowego.