Aktualnie Polska jest w pierwszej trójce największych producentów mleka i śmietany w Unii Europejskiej – za Niemcami i Francją. Należymy również do czołówki światowych producentów serów i twarogów, przed nami są tylko USA, Niemcy, Francja, Włochy i Niderlandy. Według GUS wartość polskiej produkcji sprzedanych wyrobów mleczarskich w 2021 r. wyniosła 37 194 895,8, z czego mleko i przetwory mleczne to 35 286 323,8 (w tys. zł.). Głównymi wyrobami tego sektora spożywczego są sery twarogowe (51% udziału) oraz sery podpuszczkowe dojrzewające (37%).

Podobnie jak w innych gałęziach przemysłu spożywczego, rynek mleka i wyrobów mlecznych także reaguje na aktualną sytuację geopolityczną. Wyraźnie jest to widoczne min w statystykach cenowych, ponieważ od początku br. ceny skupu mleka w Polsce dynamicznie rosły. Jak podaje Zintegrowany System Rolniczej Informacji Rynkowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, na początku września br. cena sprzedaży netto mleka spożywczego UHT (3,2%. tłuszczu) wyniosła średnio 3,17 zł/kg. Jest to wzrost o 2% więcej niż miesiąc wcześniej oraz o 42,5% więcej niż w analogicznym okresie roku 2021. Jednocześnie analitycy o PKO BP oszacowali, iż zysk branży przetwórstwa mleka w pierwszej połowie 2022 r. zwiększył się 3,6 – krotnie w relacji rocznej. Największą dynamikę cen zaobserwowano w przypadku masła, tutaj wzrost cen wyniósł o ponad 58%  w stosunku do roku poprzedniego oraz odtłuszczonego mleka w proszku – 56%.

Liderzy rynku

W czołówce polskich producentów wyrobów mleczarskich znajdują się kolejno: Grupa Mlekovita (będąca również liderem tej branży w całej Europie Środkowo-Wschodniej), Grupa Polmlek, Mlekpol SM, Piątnica OSM oraz Łowicz OSM. W ofercie polskich producentów nie brakuje  produktów, które cechuje gwarantowany, niezmienny smak oraz jakość. Do rejestru Chronionych Nazw Pochodzenia i Chronionych Oznaczeń Geograficznych zostały wpisane: Bryndza podhalańska, Oscypek, Redykołka, Wielkopolski ser smażony, Ser koryciński swojski.

Polski rynek przetwórstwa mlecznego na tle Unii Europejskiej

W lipcu 2022 polscy producenci wyprodukowali o 5,8% więcej surowego mleka niż w analogicznym miesiącu poprzedniego roku, co stanowi największy wzrost produkcji wśród wszystkich państw unijnych. Jednocześnie analitycy wskazują, iż na skutek rosnących cen
wartość polskiego eksportu produktów mleczarskich coraz szybciej rośnie. W drugim kwartale br. eksport zwiększył się o 50 proc. r/r wobec +41 proc. r/r w I kwartale 2022 r. Najszybsze tempo utrzymuje się w przypadku polskiego eksportu masła (+48% r w drugim
kwartale 2022 i +63% w pierwszym kwartale 2022).

Głównymi kierunkami eksportu produktów mlecznych z Polski w 2021 r. były kraje: Niemcy (19% wartości), Czechy (7%), Włochy (5%) i Niderlandy (5%), Wielka Brytania (5%), Chiny (5%) i Algieria (4%).

Dzisiejsze zagrożenia dla rynku mleka

Aktualna sytuacja rynkowa polskiego przetwórstwa mlecznego nie jest jednak wolna od zagrożeń, ponieważ istnieje wiele czynników, które mogą ją zakłócić. Jednym z nich jest rosyjska agresja na Ukrainie, która z pewnością ograniczy tempo sprzedaży. Ukraina jest dla
Polski ważnym partnerem handlowym, ponieważ 11% naszego eksportu serów i twarogów w 2021 r. odbyło się właśnie w tym kierunku.
Wśród innych czynników mających wpływ na rynek mleka wymienia się również stale rosnącą inflację (która może oddziaływać na spadek spożycia produktów mleczarskich) oraz zwiększające się koszty nośników energii – gazu i energii elektrycznej. Natomiast, jak podaje
prezes Związku Polskich Przetwórców Mleka – Marcin Hydzik, w przypadku ograniczenia dostaw energii do zakładów, trwających dłużej niż 2-3 dni, istnieje duże ryzyko wystąpienia poważnej sytuacji kryzysowej.